Naar Zweden - Wonen op het Zweedse platteland

We wonen op een steenworp afstand van het plaatsje Hjortkvarn. Dit kleine dorpje langs rijksweg 51 heeft een charme die je niet meteen zal opvallen als je er passeert op doorreis. Het dorpje is ontstaan rondom een grote houtzagerij en de huizen vormen een mengelmoesje wat betreft bouwstijl en ouderdom. Zoals veel plaatsjes op het platteland van Zweden vecht ook Hjortkvarn om leegloop, trek naar de stad en bezuinigingen op lokale voorzieningen te overleven.

De voormalige basisschool van Hjortkvarn vormde tot voor kort de centrale plek in het dorp, maar is – hevige protesten ten spijt – met ingang van het schooljaar 2013-2014 helaas gesloten. Als bezuiniging, in opdracht van de Gemeente Hallsberg, waaronder Hjortkvarn valt. De kinderen gaan nu dagelijks met een schoolbus naar Pålsboda of Ljusfallshammar.

De natuur en het cultuurlandschap

Dit is wat Hjortkvarn en omgeving zo aantrekkelijk maakt. Hier liggen grote bossen en meren zij aan zij met statige landgoederen en de typisch rood-witte Zweedse houten huizen. Het gebied is niet erg toeristisch. Als je op een zonnige dag een mooi plekje aan het water zoekt dan is dat geen probleem. De meren zorgen voor voldoende zwem- en visgelegenheid. Vooral in het gebied rond het nabijgelegen gehuchtje Boo, dat onlosmakelijk met Hjortkvarn is verbonden, gaan ongerept natuurschoon en cultuurhistorie probleemloos hand in hand.

Een boeddhistisch klooster

Een bijzonder fenomeen in Hjortkvarn is de aanwezigheid een boeddhistisch klooster, genaamd “Tiratana“. Het is een klooster bedoeld voor boeddhisten uit Burma (Myanmar) en er wonen dus ook echte monniken. Het is een heel speciale gewaarwording om de in rode gewaden gehulde monniken en hun gevolg in het typisch Zweedse landschap rond Hjortkvarn te zien rondwandelen!

Monniken aan de wandel aan de rand van het dorpje Hjortkvarn. Foto: Anoo Niskanen

Hjortkvarn ligt centraal…of niet?

De huis- en grondprijzen in Hjortkvarn en omgeving zijn laag. Dit heeft vooral te maken met het feit dat Hjortkvarn relatief ver weg ligt ten opzichte van steden, werk en voorzieningen. Maar aan de andere kant ligt Hjortkvarn juist precies halverwege tussen alles in: tussen Norrköping en Örebro, tussen Hallsberg en Finspång en tussen Pålsboda en Ljusfallshammar. Het is maar net hoe je het bekijkt dus!

In 2007 is Hjortkvarn zelfs uitgeroepen tot “demografisch middelpunt van Zweden”. Als alle inwoners van Zweden elkaar zouden willen ontmoeten, dan is Hjortkvarn dé plek in Zweden die gemiddeld genomen voor iedereen het meest dichtbij ligt. De gemiddelde afstand (in vogelvlucht) is in dat geval het kortst…

Hjortkvarn is een klein dorpje op het Zweedse platteland dat – tegen de verdrukking in – vecht om te overleven en om leegloop tegen te gaan. Desondanks gonst het hier wel van de bedrijvigheid. In de eerste plaats moeten we natuurlijk ons eigen Veldman Huss Texts & Translations vermelden, dat zich bezighoudt met vertalingen en taaldiensten in het Nederlands, Zweeds en Engels. Daarnaast zijn er een aantal andere bedrijven en winkels die zeker het vermelden waard zijn:

Om te beginnen is er Boo Egendom, dat sinds mensenheugenis verbonden is geweest met de bosbouw en de houtzaag-industrie in de omgeving. Het bedrijf wordt gerund door de telgen van het adellijk geslacht Hamilton en staat wijd en zijd bekend om zijn activiteiten betreffende bosbouw, jacht, landbouw en toerisme. De Nederlandse vertaling van de website van Boo Egendom is verzorgd door Veldman Huss Texts & Translations. Onlangs zijn de activiteiten van Boo Egendom uitgebreid met de verkoop van lokale voedselproducten en wild, onder de naam Boo Vilt.

Het bedrijf Pink Castle Interior van Sandra Hamilton houdt zich bezig met huisinrichting en design. Op het terrein van het kasteel van Boo runt zij Slottsbooden, een rustiek winkeltje met cadeau- en designartikelen.

Hjortkvarn is van oudsher gegroeid rondom een grote houtzagerij. Dit is de belangrijkste werkgever voor de inwoners van Hjortkvarn en omgeving. De houtzagerij heeft sinds september 2013 een nieuwe eigenaar en gaat verder onder de naam Hjortkvarn Timber AB. Het transportbedrijf Hjortkvarns Energi- och Skogstransporter AB (HESAB) verzorgt voornamelijk houttransporten van en naar Hjortkvarn. Verder is er nog Hillers Skogs & Allservice AB, dat zich bezighoudt met allerlei klussen rondom tuin en bos voor particulieren.

Dan is er Gó Glass, een ijssalon met zelfgemaakt ijs, alleen in de zomer geopend. Onlangs is de salon uitgebreid met een groter assortiment en een zitgedeelte binnen. De ijssalon is ongekend populair in de zomer. Van heinde en verre komen mensen naar Hjortkvarn, en staan geduldig te wachten in lange rijen tot buiten toe. Naast allerlei ijsspecialiteiten zijn er ook een aantal lokale delicatessen te koop.

Zie ook het door ons geschreven artikel over de ijssalon in de krant Sydnärkenytt.

Het lokale winkeltje Hjortkvarns Livs is in de lente van 2013 heropend, tot grote opluchting en vreugde van Hjortkvarn en omgeving. Eindelijk zijn er weer levensmiddelen te koop in de buurt!

Er is ook een tankstation in de vorm van een onbemand Q-star -filiaal, met relatief lage brandstofprijzen. Bij het tankstation ligt een grote parkeerplaats waar vaak vrachtwagens en campers de nacht doorbrengen. Er zijn gratis toiletten en er staan banken om koffie te drinken, zowel bij het tankstation als bij het winkeltje, dat ook hier is gelegen. Ook vertrekken er vanaf hier bussen in de richting van Örebro.

Even buiten het dorp, in het plaatsje Haddebo, liggen Vita Krala, een klein restaurant/B&B met Nederlandse eigenaars, Haddebo Gärdesgård och Blommor met traditioneel houten hekwerk, bloemen en planten en Haddebo Byggtjänst, een timmerbedrijfje.

Al met al een bonte mengeling van winkels en bedrijven, van omvangrijke industriële ondernemingen tot ambitieuze eenmansbedrijfjes.

Op 2 november – Allerheiligen – zetten we Ella tegen de avond af bij Davidsberg, het jeugdhonk voor de kleinere kinderen van Hjortkvarn. Er is een Halloween-feest aan de gang met zombies, heksen en skeletten. Vervolgens maken we een wandeling door het dorp. Het is aardedonker, koud, windstil en mistig. Spookachtig bijna.

Maar bij de kerk en de begraafplaats aangekomen zien we een zee van lichtjes. Tientallen kaarsjes branden bij de graven, omgeven door een deken van mist. In de kerk is een dienst aan de gang en het licht straalt van binnenuit door de glas-in-loodramen naar buiten toe. We worden overvallen door een gevoel van rust en stilte. Als we het kerkhof verlaten ontmoeten we een bekende en wisselen we een paar woorden. We doen het hek stilletjes dicht als we weglopen in de donkere nacht.

Toen we in 2012 naar Hjortkvarn verhuisden, was er een klein dorpsschooltje met ongeveer 25 leerlingen en drie onderwijzers. Ella had in Nederland al twee jaar basisschool gevolgd, maar hier beginnen de kinderen pas met school als ze zes jaar oud zijn. Dus zou Ella instromen in het eerste, voorbereidende jaar. Gezien de taalachterstand en het acclimatiseren vonden we dat een ideale situatie. De school beviel zowel ons als Ella prima: kleinschalig met veel persoonlijke aandacht en met de nadruk op natuur en milieu. Bovendien was het een centrale plek in het dorp om vriendjes, ouders en onderwijzers te ontmoeten, afspraken te maken, bij te kletsen, locale activiteiten te plannen etc. De school fungeerde als het kloppende hart van het dorp.

Totdat op een kwade dag in januari 2013, als donderslag bij heldere hemel, het bericht kwam dat de school wegens bezuinigingen zou worden gesloten. Voor velen in het dorp, hier geboren en getogen, een nogal dramatische ontwikkeling. Maar ook voor ons. In de eerste plaats zouden onze idyllische wandelingen met Ella door het bos naar school toe tot het verleden gaan behoren. Bovendien ligt Hjortkvarn ver weg van andere plaatsen. Het sluiten van de school zou betekenen dat kinderen vanaf hun zesde levensjaar dagelijks lange busreizen van en naar het 18 km. noordelijker gelegen Pålsboda zouden moeten maken. Althans, dat wilde de Gemeente Hallsberg, waaronder Hjortkvarn valt.

Het was dus tijd voor ouderwetse aksie: De ouders richtten in allerijl een schoolvereniging op, er werden vergaderingen belegd, kranten en TV kwamen langs, protestposters en -truien werden gedrukt (T-shirts kunnen hier niet in de winter), politieke bijeenkomsten georganiseerd, spandoeken beschilderd, demonstraties gevoerd en meer dan 1200 handtekeningen verzameld. De actiebereidheid was groot, en niet alleen onder de ouders en de leerlingen: iedereen deed mee!

Het heeft echter allemaal niet mogen baten. Met ingang van het schooljaar 2013-2014 ging de school van Hjortkvarn definitief dicht. We moesten daarom noodgedwongen op zoek naar een alternatief. De door de gemeente aangewezen school in Pålsboda was voor ons geen optie. Het is een overvolle school met een lagere onderwijskwaliteit en problemen met spijbelen, vandalisme etc. Ook misten we het kleinschalige karakter en de focus op natuur zoals die in de school in Hjortkvarn aanwezig was. Bovendien wilden we Ella de dagelijkse lange busreizen besparen.

Gelukkig bleek er een uitstekend alternatief te zijn in het 15 km. zuidelijker gelegen Ljusfallshammar. Hier ligt een klein dorpsschooltje met 40 leerlingen, vergelijkbaar met de school in Hjortkvarn. Maar het is gelegen buiten de gemeentegrenzen, en was daarom geen favoriet van de Gemeente Hallsberg. Die zou dan namelijk schoolgeld gaan mislopen, en was uiteraard ook niet van plan om vervoer van en naar deze school te gaan aanbieden. Gelukkig werden we warm welkom geheten door de school in Ljusfallshammar, en bovendien zegden ze gelijk vanaf het begin toe dat zij garant zouden staan voor het vervoer van de kinderen van en naar Hjortkvarn. Dus nu zit Ella, tot onze en haar eigen tevredenheid, op Ljusfalls Friskola.

Wat wél jammer is, is dat deze ontwikkeling heeft geleid tot een opsplitsing van de kinderen in Hjortkvarn: ’s ochtends rijden of fietsen we Ella naar de schoolbushalte in het dorp, waar ze met de ene helft van de kinderen in de schoolbus naar Ljusfallshammar stapt, terwijl de andere helft de schoolbus naar Pålsboda neemt. Een gevolg van kortzichtige gemeentelijke bezuinigingspolitiek.